Spektakl (rejestracja filmowa tekstu Eurypidesa) – 25-26.04.2020
W programie:
Wprowadzenie Włodzimierza Staniewskiego
20:00 IFIGENIA w Aulidzie”
Miejsce: facebook.com/gardzienice
Spektakl Ifigenia w A… na podstawie „Ifigenii w Aulidzie” Eurypidesa, w reżyserii Włodzimierza Staniewskiego, z muzyką Zygmunta Koniecznego.
Występują: Mariusz Gołaj, Krzysztof Globisz (gościnnie), Joanna Holcgreber, Karolina Cicha, Marcin Mrowca, Agnieszka Mendel, Anna Dąbrowska, Ben Hitchins, Alexia Kokkali, absolwenci VI i VII Akademii Praktyk Teatralnych „Gardzienice”, aktorzy greccy, uczestnicy master class, mieszkańcy Delf i Parnasu w Grecji oraz Włodzimierz Staniewski.
Film kręcony był w historycznych i mitologicznych miejscach w Grecji, m.in.: w Delfach, na szczytach Parnasu, w Grocie Korykejskiej, na wyspach Zatoki Korynckiej.
Projekcję poprzedzi wprowadzenie reżysera – Włodzimierza Staniewskiego.
Spektakl (rejestrację filmową tekstu Eurypidesa) prezentujemy w weekend zaplanowanych wcześniej Maratonów Teatralnych w Gardzienicach.
Harmonogram projekcji:
Wydarzenie na FB: facebook.com/events/604742173717726/
NOWE KIERUNKI W TEATRAZE: IFIGENIA w A… STANIEWSKIEGO I TEATR EKOLOGII w DELFACH,
7-14 LIPIEC 2008.
W ubiegłym tygodniu, wysoko na zboczach Parnasu, młoda kobieta wypadła z Groty Korykejskiej, tuląc do nagiej piersi małą kózkę. Młoda kobieta to Ifigenia a kózka – Rosa, ocalona ostatnio z pobliskiego gospodarstwa. Niecodzienna synteza mitu i rzeczywistości; obie ledwie umknęły śmierci: mała kózka Rosa była na krawędzi ścięcia a Ifigenia miała być poświęcona Artemidzie przez własnego ojca Agamemnona w ofierze przebłagalnej.
W dramacie Eurypidesa, w momencie dopełnienia ofiary na ołtarzu, Artemida lituje się nad Ifigenią i zamiast niej umiera młode zwietrzę. Na greckiej owczej farmie zaś Włodzimierz Staniewski, reżyser o międzynarodowej renomie, wybawia skazane zwierzę – i tak oto obydwie: Rosa i Ifigenia zostają oszczędzone.
Rosa, obecnie ważna osobistość, jest wnoszona na barkach znanego polskiego aktora przy wtórze antycznej Greki wymieszanej z melodycznymi sylabami języka polskiego, odbijającej się od spękanych skał Parnasu przed Grotą Korykejską – miejscem „sympozjum”. Sympozjum to tylko jedno spośród kilku wydarzeń, które składają się na kulminację wieloletniej pracy i spełnienie inspiracji/marzenia Staniewskiego – aby ponownie „udomowić” święte okolice Delf i Parnasu i aby uwolnić „antyczne energie”.
Wydarzenia te odbywały się pomiędzy 7 a 14 lipca, pod auspicjami programu „Kultura i środowisko” Europejskiego Centrum Kultury w Delfach, prowadzonego przez Maro Nicolopoulou. Najmocniejszym akcentem był udział Staniewskiego i GARDZIENIC. Złożyły się nań: 7 i 8 lipca – master classes, 9 lipca – wyprawa podczas której odbywały się przedstawienia na wybranych „stacjach”, 11 lipca – spektakl – „Ifigenia w Aulidzie” w adaptacji Staniewskiego – w amfiteatrze Frynichosa, i 12 lipca – dyskusja o wyprawie przy Okrągłym Stole w Delfickim Centrum Kultury, prowadzona przez prof. Davida Wilesa. Wydarzenia te były rejestrowane jako część filmu o „Ifigenii w Aulidzie” produkowanego przez Polskie Wydawnictwa Audiowizualne.
9 lipca cały dzień poświęcony był wyprawie, która wyruszyła z Delf i podążyła przez Kaki Skala (diabelskie schody). Przerywana była scenami z Ifigenii oraz „sympozjum” przed Grotą Korykejską a zakończyła się spektaklem scen z Metamorfoz przy Agia Triada w kotlinie pod Grotą Korykejską, gdzie zgromadziła się miejscowa ludność razem z ok. 100 uczestnikami konferencji z Delf. W Scenach z Metamorfoz według Złotego osła Apulejusza, zaprezentowanych przed kościółkiem Agia Triada, wystąpiły gościnnie dwa miejscowe osły, które towarzyszyły wyprawie – Christoforos i jego małżonka Patientia.
Uczestnicy procesji to: muzycy i obsada Ifigenii w kostiumach ze spektakli, 10 członków ekipy filmowej z Polski, wyżej wymienione osły i ich opiekunowie oraz 15 czarno-odzianych apostołów Cywilizacji Śmierci (młodzi greccy aktorzy teatralni). Pozostawali oni w swych rolach przez całą drogę, łącznie z postojami na obserwacje i udziałem w niektórych scenach na wybranych „stacjach”. Wśród stacji były: Skała Straceń; imponująca góra, a raczej zrąb skalny, wznosząca się nad Zatoką Koryncką[1] i morzem oliwek rozpościerającym się za Delfami, Grota Korykejska, farma dzików, stacja wodna i zbocza Parnasu.
Sympozjum przed wejściem do Groty zaaranżowane było wokół dwóch lirycznych stasimów z Ifigenii, pełnych odniesień do miłości, muzyki i wesela:
Stasimon I: „ Szczęśliwi ci co z umiarem i przystojnością
zaznali łoża Afrodyty, w spokoju od szalonych ukąszeń …”
Stasimon III: „ Jakąż to melodię grał Hymenajos
Na libijskiej trzcinie wraz z kitarą
Miłośniczką chórów.”
Profesor David Wiles (teatrolog specjalizujący się w antycznej Grecji), ubrany w sokratejski strój, wygłosił orację o potrzebie odnowienia kultu dionizyjskich mocy, reprezentowanych przez Grotę Korykejską.
11 lipca – pełna wersja Ifigenii w A… w adaptacji Staniewskiego – wystawiona została w amfiteatrze Frynichosa – z udziałem Mariusza Gołaja jako Agamemnona, Joanny Holcgreber jako Klytajmestry, Karoliny Cichej jako Ifigenii i Krzysztofa Globisza (gościnnie) jako posłańca w epejsodionie – w mowie będącej konkluzją spektaklu. Znany polski aktor, uchwycony w ponadczasowym obrazie greckiego pasterza niosącego młodą kózkę Rosę na barkach[2], użyczył swego bogatego głosu najmocniej poruszającemu tekstowi o „ocaleniu” Ifigenii.
Obok wydarzeń w Delfach, kilka innych scen przygotowanych na potrzeby filmu stworzyło okazję do przeplatania się płaszczyzn mitu z teraźniejszością (otaczającym wiejskim krajobrazem, zwierzętami i roślinnością). Gardzieniccy aktorzy występowali na górskich szczytach, pomiędzy stalagmitami Goty Korykejskiej – sanctum sanctorum starożytnej Grecji.
W jednej ze scen Agamemnon (Mariusz Gołaj) i Menelaos (Marcin Mrowca) zawzięcie kłócą się w zagrodzie, otoczeni przez dzikie świnie. Demonicznie wyglądające dziki pędzą w panice od ściany do ściany, niczym rykoszety argumentów obydwu postaci. Mrożące krew w żyłach słowa materializują się i przekształcają w bestialski obraz.
Wewnątrz Groty Korykejskiej Joanna Holcgreber jako Klitajmestra z ciemnych czeluści swej duszy rzuca oskarżeniami w swojego męża. Ciemna czeluść jaskini ewidentnie to odzwierciedla i użycza swej bezdennej głębi ciemnym zakamarkom jej psychiki.
Na Skale Straceń[3] Krzysztof Globisz, asekurowany przez Staniewskiego i przez alpinistę, wykrzykuje sybilliczny tekst:
„I Pergamon, miasto frygijskie,
Wokół kamiennych wież otoczy krwawym Aresem,
Będą spadać ścięte głowy, będzie szarpać…”
Skały Parnasu rezonują w nas echem – czyżby było to apokaliptyczne proroctwo nieuchronnie nadciągającej przyszłości naszego świata?
Dwieście kóz z Parnasu (wcielenie starożytnych satyrów) otacza Agamemnona (Mariusz Gołaj) i jego sługę (Esztella Levko) w trakcie ich dialogu z Prologu.
Młode aktorki płyną do małej pustej wysepki, dzikiego odłamku lądu w wodach Zatoki Korynckiej w pobliżu Galaxidi, , wykonują parodos:
„ Przybyłam na piaski
Na brzegu Aulidy, leżącej
Nad morzem, przez prądy bystre
Euripu wąskich cieśnin, przywędrowałam,
Opuściłam Chalkis, miasto ojczyste…”
Wreszcie w owo wielopoziomowe wydarzenie zaangażowani byli przedstawiciele miejscowej ludności lokalnej – z Delf, z Arachowej i z Galaxidi – pasterze, przewodnicy, dostawcy, właściciele łodzi rybackich, cygańscy muzycy – ich wkład to nie tylko nieoceniona wiedza „co-i-jak” oraz praca, lecz także własne historie i gościnność, tak że stali się zasadniczą częścią projektu.
Tak więc Staniewski kierował biegiem paru nurtów energii skupiających się w miejscach nasyconych mitem, gdzie tekst i muzyka z Ifigenii czerpały z otaczającej przyrody (roślinności, krajobrazów, zwierząt), wzbogacając ją jednocześnie w znaczenie.
Ten znakomity projekt z całą pewnością otwiera nowe perspektywy dla teatru.
Pokazuje, że idea teatralnej ekologii Staniewskiego (od oikos, co w Grece znaczy dom, sformułowana po raz pierwszy w 1977 roku) może przekraczać granice w skali światowej. Zamierzeniem Staniewskiego jest odradzać teatr tak jak środowisko – rodzaj eko-systemu – w którym apokryficzne chwile wzajemnego współistnienia roślin, zwierząt, krajobrazu i ludzi mogą znajdować odzwierciedlenie w sztuce.
Teraz czekamy na film Ifigenia w A… z pięknymi zdjęciami autorstwa Wojciecha Staronia, najzdolniejszego polskiego operatora filmowego młodego pokolenia. Powinien ukazać się pod koniec bieżącego roku.
IFIGEANIA w A…
Esej teatralny Włodzimierza Staniewskiego na motywach „Ifigenii w Aulidzie” Eurypidesa.
Tłumaczenie (j. polski) – Jerzy Łanowski
Tłumaczenie (j. angielski) – Charles Walker
Tłumaczenie (j. grecki) – Myris
Zdjęcia – Wojciech Staroń
AKTORZY
Mariusz Gołaj, Marcin Mrowca, Joanna Holcgreber, Anna Dąbrowska, Esztella Levko, Karolina Cicha, Agnieszka Mendel, Benedict Hitchins, Alexia Kokkali oraz absolwenci gardzienickiej Akademii Praktyk Teatralnych.
Gościnnie: Krzysztof Globisz.
Spektakl powstał w koprodukcji Ośrodka Praktyk Teatralnych „Gardzienice” i Narodowego Teatru Starego w Krakowie.
[1] W miejscu, gdzie według legendy, Ezop został strącony z góry
[2] Jak moschphoros w ponadczasowym obrazie z epoki archaicznej i klasycznej a współcześnie niczym znajomy widok greckiego wieśniaka niosącego swą „nagrodę” – kozę albo owcę wygraną w wyścigu.
[3] W zależności od źródła – włączana w skład Fedriad – albo skała, z której strącani byli bluźniercy – albo Skała Skiriana, z której Skirion (zabity przez Tezeusza) zrzucał swe ofiary gdy te schylały się aby obmyć mu stopy.
Materiały do pobrania