według „Ifigenii w Aulidzie” Eurypidesa
Reżyseria, adaptacja tekstu: Włodzimierz Staniewski
Przekład: Jerzy Łanowski
Muzyka: Zygmunt Konieczny
Aranżacja fragmentów muzyki antycznej Grecji: Maciej Rychły
Kostiumy: Monika Onoszko
Realizator oświetlenia: Paweł Kieszko
Realizator multimediów: Beata Ziółkowska
Układ ruchu do pyrrichy: Julia Bui-Ngoc
Muzycy: Tetiana Oreshko-Muca, Dymitr Harelau, Brygida Szejka, Małgorzata Bardak
Obsada premierowa: Mariusz Gołaj, Joanna Holcgreber, Marcin Mrowca, Karolina Cicha, Anna Maria Dąbrowska, Agnieszka Mendel, Charlie Cattral, Katarzyna Stefanowicz, Anna-Helena McLean
W kolejnych obsadach występowali m. in.: Benedict Hitchins, Justyna Jary, Esztella Levko, Maniucha Bikont, Emilia Raiter, Marie Paskova, Juliane Ehle, Jacek Timingeriu, Emma Callander, Barbara Wesołowska, Michał Brańka, Maciej Hanusek, Emilia Śniegoska, Katarzyna Kapela, Zofia Barańska, Ivor Houlker, James Brennan, Artem Manuilov, Martin Quintela, Lia Ikkos Serrano, Mateusz Malecki, Olena Yeremenko, Jan Niemczyk, Maciej Gorczyński, Rafał Granat, Filip Pysz, Kamil Gosek, Szymon Kałużny, Aleksandra Zawłocka, Martyna Konewka, Maciej Czerniak, Magdalena Pamuła, Dorota Kołodziej, Kacper Lech, Jan Żórawski// Muzycy: Gabriela Żmigrodzka, Sylwia Pelak
Gościnnie: Krzysztof Globisz/Andrzej Seweryn
Współprodukcja: Narodowy Teatr Stary w Krakowie, La Mama Etc. Theatre w Nowym Jorku
Pierwsze prezentacje miały miejsce w 2007 roku w Narodowym Teatrze Starym im. H. Modrzejewskiej w Krakowie. Premiera odbyła się w La MaMa Theatre w Nowym Jorku
Mariusz Gołaj
Joanna Holcgreber
Marcin Mrowca
Anna Maria Dąbrowska
Paweł Kieszko
Maria Matosek
Anna Maria Słowikowska
Anna Bielecka
Jakub Kalinowski
Elliot Windsor
Charles Sobry
James Bentham
Tragedia uczuć i ambicji czyni bohaterów Ifigenii niezwykle wyrazistymi teatralnie i jednocześnie bardzo współczesnymi. Kiedy odsuniemy na bok antykwaryczny historyzm, zobaczymy postacie które są jak wyjęte z dzisiejszego życia. Finalny rytuał ofiary to akt ślepej przemocy, wymuszonej wiary, za którą stoi indoktrynacja, trujące podszepty, klęska mocnych w słowach i pozach a słabych duchem. Ale to – o dziwo – nie boli, to spowszechniało i staniało. Oburza ale nie boli. Nawet danina z życia jako wyraz fanatycznego poświęcenia jakoś nam spowszedniała.
W IFIGENII W A… to co boli to dramat rodzinny. Koniec świata wspólnoty.
Nie – parszywa polityka, chore ambicje, łupieskie instynkty, przeniewierstwa i łgarstwa; te wszystkie tłuste przynęty, którymi wabi dramat antyczny, a którymi Eurypides operuje na niepowtarzalnych skalach.
Taki teatr, teatr natręctw i natrętów, chcących „dzielić i rządzić” grany jest w mediach i w postmodernistycznym teatrze na co dzień i powszechnie. To są już tylko znamiona końca świata, w którym słowo dom znaczyło dom, litość znaczyło litość a trwoga znaczyło trwoga. Symptomów pogubienia należy szukać w kryzysie wspólnoty.
Spektakl jest grany po polsku, angielsku i w antycznej grece.
Muzykę napisał Zygmunt Konieczny. Spektakl powstał w koprodukcji z Teatrem Starym w Krakowie.
Włodzimierz Staniewski 2007
Joanna Ruszczyk dla Newsweek Polska
Nowy spektakl – IFIGENIA W AULIDZIE wg Eurypidesa pokazana w ramach festiwalu Re-wizje/Antyk w Starym Teatrze w Krakowie – to kolejna próba odmuzealnienia antyku. Udana. Szyba gabloty, za którą współczesność wstawiła starożytność, została rozbita.
Świat zagubionych i okaleczonych psychicznie oraz fizycznie bohaterów fascynuje – wciąga, a jednocześnie napawa lękiem. Uświadamiamy sobie, że to nie tyle opowiedziana przy pięknej muzyce Zygmunta Koniecznego historia z teatralnego lamusa, ale opowieść o współczesności. Tak Staniewski wskrzesza antyk.
Przedstawienia Gardzienic to teatr najwyższego artystycznego ryzyka. Staniewski szuka w aktorach i w tekście śladów dionizyjskiego rytuału, z którego narodził się antyczny dramat. Przerzuca kładkę pomiędzy mitem, symbolem a banalną, ordynarną codziennością.
Anna R. Burzyńska, Tygodnik Powszechny, 2007
IFIGENIA W AULIDZIE dopiero się rodzi, ale już zasługuje na miano pełnowartościowego widowiska.
Dla Włodzimierza Staniewskiego podróż, dążenie, poszukiwanie wydają się ważniejsze niż osiągnięcie celu: od ponad dekady w gardzienickiej Akademii Praktyk Teatralnych prowadzi się badania nad staro-grecką muzyką, tańcem, gestem – sztuką cheironomii. Kolejne przedstawienia to zarazem element tych poszukiwań, jak i trudny sprawdzian, weryfikujący efekty badań. Dopiero w zetknięciu artystów z publicznością (zwłaszcza tą spoza kręgów filologii klasycznej czy teatrologii) okazuje się bowiem, czy zrekonstruowanej dzięki pieczołowitym, niemal archeologicznym studiom nad zachowanymi fragmentami notacji muzyce lub odtworzonym z malarstwa wazowego gestom uda się poruszyć widzów. Oglądając kolejne przedstawienia, można się przekonać, czy zespołowi istotnie udało się dotrzeć do fundamentów europejskiej kultury, uniwersalnych znaków i niezmiennych emocji.
(…) Obecny, oszczędny kształt sceniczny działa na korzyść spektaklu. Tym, co uderza podczas oglądania „pracy w toku”, jest niezwykła jedność i spójność nowego przedstawienia Teatru „Gardzienice”.
Role Agamemnona, Klitajmestry i Achillesa są mocno, wyraziście zarysowane, wzajemne relacje pomiędzy nimi – wyostrzone, oparte na krańcowych emocjach. Ifigenia, której niekonsekwentnie rysowany, niejako „rozdwojony” charakter budził od wieków zastrzeżenia badaczy, pojawia się w dwóch postaciach: delikatnej, egzaltowanej, chorej dziewczynki (która nieporadnym tańcem wyraża wiarę w wyidealizowaną miłość i patetycznym śpiewem ogłasza chęć poświęcenia życia dla ojczyzny), i jej zdrowej, pragmatycznej siostry-bliźniaczki, która woli „żyć niegodnie niż umierać w chwale”. Tym samym temat ofiary, poświęcenia i hierarchii wartości indywidualnych i państwowych staje się znacznie ważniejszy niż fabularne losy córki króla Myken.
Konflikty tragedii postawione są na ostrzu noża, niezwykła energia aktorów każe z napięciem obserwować ich rozgrywające się w umownej przestrzeni zmagania na śmierć i życie. (.) rozpaczliwe pytanie Klitajmestry o to, czy ktoś się wreszcie przeciwstawi szaleństwu składania ofiar z ludzi w imię Boga lub ludzkości, partykularnych lub politycznych interesów, przecina akcję w kulminacyjnym momencie.
Łukasz Drewniak, Przekrój
Czekając na wiatr
Na krakowskich „Re-wizjach antycznych” Teatr „Gardzienice” pokazał szkic do IFIGENII W AULIDZIE. Szkic na miarę skończonego dzieła.
Od lat fascynują mnie niegotowe antyczne spektakle Gardzienic. Zawieszone między wykładem, esejem a próbą. Szkicowy charakter przedstawienia symbolizuje naszą niekompletną wiedzę o antyku, domysły, przeczucia, hipotezy. Dla GARDZIENIC ten brak jest pełnią.
Realizacje Włodzimierza Staniewskiego powstają długo, minimum w pięcioletnich odstępach. (.) Nowy spektakl wyłazi ze starszego, tematy i wątki pączkują, a stary- zaraza się jakimś nieoczekiwanym walorem nowego projektu. Przypomina mi to zdrapywanie z attyckiej wazy jednego malowidła, by odkryć wcześniejsze wzory.
IFIGENIA W AULIDZIE nawiązuje do jednego z ważnych wątków trojańskiego mitu: rytualnego zamordowania młodziutkiej Ifigenii przez ojca Agamemnona z woli bogów. Staniewski patrzy na tekst Eurypidesa jak na palimpsest złożony z wielu wcześniejszych przekazów, wsłuchuje się w echa ze studni czasu, żeby wychwycić ten najstarszy głos, prajęzyk teatralny Wie jednak, że nawet dotarcie doń nie unicestwia zniekształceń, warstw nowych znaczeń, które do niego przywarły. Dlatego otwiera swój antyk na inne kultury W IFIGENII W A… kostiumy aktorów będą przypominać kimona.
Studium fanatyzmu
W finale krystalizuje się temat spektaklu. Staniewski czyta IFIGENIĘ W AULIDZIE jak studium fanatyzmu. Strasznie brzmią słowa idącej dobrowolnie na śmierć córki wodza Achajów dowodzącej, że to „Grecy winni barbarom panować!”. Chore, upośledzone dziecko grane pięknie przez Karolinę Cichą dojrzewa do swojej ofiary, poślubia śmierć, ale ten gest nie płynie z dobra. Stoi za nim pycha i nienawiść. Mściwa satysfakcja, że jej cierpienie zostanie za chwile pomnożone cierpieniem innych. Zło rodzi bowiem zło. Szaleństwo – szaleństwo.
![]()
